Έχετε παρατηρήσει ότι τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς μοιάζουν κάπως… ασυνάρτητα;
Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς να βρει μια λογική ακολουθία στους στίχους τους, το νόημα φαίνεται να πηδά από το ένα θέμα στο άλλο: από την αρχή του χρόνου στον Άγιο Βασίλειο, από την Καισαρεία σε μια αρχόντισσα, από την πένα και το χαρτί στο ζαχαροκάντυο ζυμωτό.
Η εξήγηση αυτής της φαινομενικής ασυναρτησίας μας μεταφέρει πίσω στα χρόνια του Βυζαντίου. Τότε, οι άνθρωποι των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων δεν είχαν το δικαίωμα να απευθύνονται ελεύθερα στους αριστοκράτες. Υπήρχαν όμως ορισμένες γιορτινές στιγμές, όπως τα κάλαντα, όπου επιτρεπόταν να τους πλησιάσουν για να τους ευχηθούν.
Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετείται η ιστορία ενός νεαρού, φτωχού στην καταγωγή, που ήταν ερωτευμένος με μια αρχοντοπούλα. Γνωρίζοντας ότι δεν μπορούσε να της μιλήσει ανοιχτά, βρήκε έναν ευρηματικό τρόπο να εκφράσει το συναίσθημά του: ανάμεσα στους στίχους των καλάντων του Αγίου Βασιλείου παρεμβάλλει στίχους ενός ερωτικού ποιήματος που ο ίδιος είχε συνθέσει.
Έτσι, οι μονές στροφές αποτελούν τα κανονικά κάλαντα, ενώ οι ενδιάμεσες –οι λεγόμενες «ζυγές»– απευθύνονται στην αγαπημένη του. Με αυτόν τον τρόπο τηρεί τους κοινωνικούς κανόνες, αλλά ταυτόχρονα βρίσκει χώρο να την παινέψει και να της μιλήσει έμμεσα.
Την παρομοιάζει με ψηλή δεντρολιβανιά, εξυμνώντας το ανάστημά της. Τη συγκρίνει με εκκλησιά με άγιο θόλο, εικόνα που παραπέμπει στο ψηλό, κωνικό καπέλο με το τούλι που φορούσαν τότε οι αρχόντισσες. Δηλώνει πως «δεν τον καταδέχεται», όχι επειδή είναι σκληρή, αλλά επειδή ανήκει σε ανώτερη κοινωνική τάξη. Και στο τέλος, με λόγια γλυκά και τρυφερά, τη χαρακτηρίζει «ζαχαροκάντυο ζυμωτή», σαν να της λέει πως είναι φτιαγμένη από ζάχαρη, και την παρακαλεί να του ρίξει έστω μια ματιά.
Έτσι εξηγείται η ιδιόμορφη μορφή των καλάντων της Πρωτοχρονιάς. Μέσα από αυτή την ευρηματική μίξη ευχών και κρυφού έρωτα, τα κάλαντα πέρασαν από γενιά σε γενιά και έγιναν από τα πιο αγαπημένα και διαδεδομένα σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου